تحلیل عوامل موثر بر انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان بندرعباس با استفاده از رویکرد چند سطحی

به باور پژوهشگران انگیزش پیشرفت عنصر اصلی ویژگی های بشر است که فعالیت شخصی را هدایت و پویایی ، بیشتر یا کمتری را ایجاد می کند . در واقع دانش آموزانی که دارای انگیزش پیشرفت بالا هستند تکالیف و موقعیت هایی را که بتوانند بر روی آن ها اثر بگذارند و به طور موفقیت آمیزی به اتمام برسانند را ترجیح می دهند اما دانش آموزانی که دارای انگیزش پیشرفت پایین هستند به خود مطمئن نیستند و زمینه شکست خود را فراهم می کنند(یونیرزیسکی ،2003). انگیزش ، دانش آموز را آماده برای دریافت محرک یا محرک های خاص می کند. عوامل متعددی مانند تغییر ،تکرار ، شدت تازگی در جلب دقت تاثیر فراوان دارند. ولی آن چه دقت و توجه دانش آموز را برای مدت معینی روی امر خاص متمرکز می سازد انگیزش و علاقه اوست، انگیزش و رغبت از لحاظ تربیتی نقطه ، شروع فعالیت ها را تشکیل می دهد . برای این که شاگرد موضع خاصی را مورد توجه و دقت قرار دهد باید علاقه مند به آن باشد .ارتباط مطالب درسی با احتیاجات اساسی دانش آموزان نیز سبب جلب رضایت آن ها به مطالب درسی می شود(اسپالدینگ ، 1384، ص 33). انگیزش پیشرفت تحصیلی مساله ای است که هر ساله بخشی از تحقیقات را به خود اختصاص می دهد و عوامل موثر بر آن سال هاست که مرکز توجه روان شناسان تربیتی و سایر متخصصان تربیتی بوده است. انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تحت تاثیر عوامل متعدد زیستی ، روانی و اجتماعی قرار دارد. این عوامل را می توان در چند سطح که شامل عوامل مربوط به دانش آموز ، خانواده ، مدرسه و عوامل مربوط به اجتماع و محیط خارج از مدرسه است دسته بندی نمود. اگر جامعه ای بخواهد همگام با پیشرفت علمی جهان حرکت کند، باید به نقش این عوامل توجه نموده و نباید آن را نادیده بگیرد .نادیده گرفتن عوامل فوق در حقیقت سرمایه گذاری بدون هدف و برنامه در آموزش است که صدمات جبران ناپذیر ی را بر سرمایه های مالی و نیروی انسانی به دنبال خواهد داشت.(زندی نیا ،1389 ،ص 3). آن چه پژوهش های انجام شده نشان می دهد آن است که با وجود سرمایه گذاری های مادی و معنوی فراوان مراکز آموزشی و خانواده ها ، تعداد قابل توجهی از دانش آموزان در فرآیند یادگیری شکست می خورند و اهداف مد نظر آن ها به طور کامل تحقق نمی یابد. با توجه به تاثیر نظام آموزشی ، خانواده و محیط اجتماع بر زندگی دانش آموز ، لازم است به منظور ایجاد انگیزش پیشرفت تحصیلی در آن ها اقدامات مطلوب تری انجام گیرد. پژوهش حاضر در صدد ایجاد یک مدل چند سطحی از عواملی است که هر یک از آن ها می تواند در انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سهمی موثر داشته باشند. هدف از انجام این پژوهش ، ارائه الگو ی مناسب و تعیین سهم عوامل ( عوامل فردی ، عوامل درون مدرسه ای و عوامل برون مدرسه ای ) موثر در پیش بینی انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع دبیرستان شهرستان بندرعباس بود. بدین منظور از بین 11625 نفر از دانش آموزان مشغول به تحصیل دبیرستان های استان هرمزگان در سال تحصیلی 91-1390 نمونه ای به حجم 384 نفر شامل 207 نفر در ناحیه یک و 177 نفر در ناحیه دو به شیوه ی نمونه گیزی تصادفی – طبقه ای با انتخاب متناسب ، انتخاب گردید. ابزار مورد استفاده در این پژوهش عبارت است از 1- پرسش نامه عوامل فردی الف) پرسش نامه عزت نفس کوپر اسمیت ب) پرسش نامه سلامت روان (ghq) ج) پرسش نامه خود پنداره تحصیلی 2- پرسش نامه عوامل درون مدرسه ای الف) پرسش نامه عملکرد رفتاری معلم ب) پرسش نامه عملکرد آموزشی معلم ج) پرسش نامه فضا و امکانان آموزشی مدرسه 3- پرسش نامه عوامل برون مدرسه ای الف) پرسش نامه حمایت اجتماعی والدین ب) پرسش نامه حمایت اجتماعی هم سالان . از روش های آماری توصیفی چون فراوانی ، میانگین و انحراف معیار و از روش های آمار استنباطی ، تحلیل رگرسیون چند متغیری به منظور تعیین سهم متغیرهای پیش بین در متغیر ملاک و به منظور تحلیل مدل پیسنهادی از روش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای پیش بین ، عوامل فردی ( عزت نفس تحصیلی ، سلامت روان و خود پنداره تحصیلی ) 2/14% ، عوامل درون مدرسه ای ( عملکرد رفتاری ، آموزشی معلم و فضا و امکانات آموزشی مدرسه ) 7/21% و عوامل برون مدرسه ای ( حمایت اجتماعی والدین و هم سالان ) 5/31% از واریانس متغیر ملاک ( انگیزش پیشرفت تحصیلی ) را تبیین کرده اند. جهت تعیین معنی داری 2r ، f نیز محاسبه شد که در عوامل فردی f به دست آمده برابر 076/22 ، عوامل درون مدرسه ای f حاصل شده برابر 478/36 و در عوامل برون مدرسه ای f برابر 265/89 بود که f به دست آمده این عوامل در سطح 001/0 معنی دار بود. نتایج تحلیل مدل پیشنهادی با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد که متغیرهای پیش بین 54% از واریانس متغیر ملاک را تبیین کرده اند که در سه سطح عوامل فردی ، درون و برون مدرسه ای ، سطح سوم یعنی عوامل برون مدرسه ای سهم بیشتری را در پیش بینی متغیر ملاک یعنی انگیزش پیشرفت تحصیلی به خود اختصاص داده است.